คนบ้านแหลม บันทึกความทรงจำ

คนบ้านแหลม ไปอยู่แม่สะเรียง มีความทรงจำที่ถิ่นเกิดบ้านแหลม ให้อ่านกัน จะหารูปเก่าๆมาดูกัน การประมงกับคนบ้านแหลม อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี มีประวัติความเป็นมายาวนานในประวัติศาสตร์ชาติไทย ตั้งแต่สมัยทวาราวดี ศรีวิชัย สุโขทัย กรุงศรีอยุธยา และกรุงรัตนโกสินทร์ ภูมิประเทศเป็นแนวภูเขาลาดลงที่ราบมีแม่น้ำเพชรลงสู่ทะเลอ่าวไทยที่อำเภอบ้านแหลมและมีแนวชายหาดเป็นดินเลนสลับหาดทรายจากบ้านแหลมถึงชะอำ ประชากร ประกอบด้วยชนหลายกลุ่มชนเช่น กะเหรี่ยง มอญ ลาวทรงดำ ไทยท้องถิ่น ชาวจีน อิสลาม ศาสนา ส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ ดูจากจำนวนวัดที่มากมาย มีศิลปที่งดงาม ศาสนาอิสลาม มีการนับถือเจ้าแบบจีนและนับถือผีบางหมู่บ้าน อาชีพ ทำนา ทำสวน ทำไร่ ทำนาเกลือ ทำการประมง สินค้าที่มีชื่อเสียงได้แก่เกลือทะเล ขนมหวานหลายชนิดโดยเฉพาะ ขนมหม้อแกง น้ำตาลตะโนด ลูกตาลสด มะนาวบ้านลาด ชมพู่เพชร อาหารทะเลสดและแปลรูป การท่องเที่ยว แม่น้ำเพชรบุรี เป็นแม่น้ำที่ไหลจากทิศใต้ลงสู่ทิศเหนือที่ปากอ่าวบ้านแหลมและปากอ่าวบางตะบูนโดยแยกเป็นสองสายที่วัดปากคลอง ส่วนใหญ่จะรู้จักแม่น้ำเพชร จากเรื่องราวของ ปู่เย็น เฒ่าทรนงแห่งลุ่มน้ำเพชรในรายการคนค้นคน ปากแม่น้ำเพชรบุรีเป็นหนึ่งในแม่น้ำที่ไหลลงอ่าวไทยอีกสายหนึ่ง นอกจาก แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำท่าจีน แม่น้ำแม่กลอง แม่น้ำบางปะกง แม่น้ำประแส อาชีพหลักของคนปากแม่น้ำ คือการประมง และอาชีพที่เกี่ยวข้องกับทะเล การไปมาหาสู่ทางทะเลการค้าขายการหาปลาต่างถิ่นทำให้มีความสัมพันธ์ทางเครือญาติ นอกจากพื้นที่อ่าวไทยตอนบน ยังมีพื้นที่อ่าวไทยตอนล่าง เช่นหัวหิน ปราณบุรี ประจวบฯ บางสะพาน ชุมพร หลังสวน บ้านดอน ปากพนัง นครศรีธรรมราช สงขลา ปัตตานี และฝั่งทะเลอันดามันได้แก่ ระนอง สตูล กระบี่ กันตรัง พังงา ภูเก็ต อำเภอบ้านแหลมมีการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศเช่นประเทศมาเลเซีย จะมีเรือสินค้าแล่นใบมาซื้อเกลือ ข้าวสาร น้ำตาล โดยมีมะพร้าว ขนมปังแบบครีมเครกเกอร์ใส่ปี๊บ ผ้าปาเต๊ะ ร่ม และขนมต่างๆ เนื่องจากเวลาเดินทางมาเมืองไทย สินค้ามีน้อยจำเป็นต้องมีน้ำหนักถ่วงเรือ โดยใช้ทรายบรรทุกท้องเรือมาด้วย พอถึงปากแม่น้ำก็โกยทิ้งทำให้ปากแม่น้ำ ตื้นเขิน บ้างก็จอดหน้าวัดปากอ่าวให้ชาวบ้านขนขึ้นวัดไว้ก่อสร้างเพราะเรือสินค้าที่เรียกกันว่า เรือแขก ต้องนำใบเรือขึ้นซ่อมที่ลานวัด ทรายส่วนหนึ่งชาวบ้านนำเรือเล็กมาบรรทุก ไปใช้ก่อสร้างหรือถมที่ตามบ้านเช่นกัน เมื่อบรรทุกเกลือหรือข้าวสาร เต็มลำแล้วต้องผ่านพิธีทางศุลกากร ที่ด่านศุลการกรบ้านแหลม โดยมีเอเยนต์ ได้แก่นายเซียะมก หรือยายเต๋า เป็นผู้ดูแล ที่ขาดเสียไม่ได้ส่วนท้ายเรือสินค้าจะมีกรงใส่ไก่พื้นเมืองหลายสิบตัว นำไปเป็นอาหารระหว่างเดินทางหรือนำไปเป็นไก่ชน กลางลำเรือจะมีครัวที่มีน้ำชาหรือกาแฟร้อนประจำ การประมงในอำเภอบ้านแหลมในสมัย 50ปี ในอดีต ทะเลมีความอุดมสมบูรณ์มากแม้ในแม่น้ำก็ยังมีกุ้งปลาชุกชุม สามารถงมกุ้งตามเสาผูกเรือ ตกปลาดุกทะเล ปลาอีกึง(ปลาอีกง คล้ายปลาแขยง) ปลากระบอกใช้สวิงตักเวลาล้างปลาเค็ม บ้างก็ทำเรือผีหลอกได้ปลามากมาย เวลาหน้าฝนน้ำจืดไหลหลากลงทะเลหรือโรงเหล้า ปล่อยน้ำส่าเหล้า จะมีปลาน้ำจืดเช่นปลาเค้า ปลาช่อน ตัวโตๆ เมาน้ำลอยตามน้ำมา ที่ขาดไม่ได้คือ ปูแป้น ไข่เต็มท้องเอามาดองน้ำปลาคลุกข้าวร้อนๆ อร่อยกว่าปูแสม ที่หาไม่ยากอยู่แล้ว ส่วนปูทะเลจะขุดหรือตกโดยใช้เหยื่อปลากระเบน อยากได้ปูทะเลไข่ต้องพายเรือไปตักตามปีกโป๊ะและใช้ใบแสมใส่ท้องเรือกันปูกัดกัน ก่อนที่จะมัดด้วยความชำนาญ การทำการประมง แต่เดิมในอดีต จะเป็นการทำการประมงชายฝั่ง เช่นการวางเบ็ดราว ยกยอ เลี้ยงหอยแครง ทำโป๊ะเฝือก การเดินทางไปทำการประมงยังใช้ เรือพาย เรือแจว หรือโป๊ะแล่นใบ ถ้าได้ปลามากๆ ก็จะชักธงแดงมองเห็นแต่ไกล เนื่องจากปากอ่าวพื้นที่เป็นเลนนุ่มเวลาน้ำลงสามารถแล่นใบบนเลนได้ ไฟฟ้ายังไม่มีต้องใช้ตะเกียงน้ำมันก๊าด หรือตะเกียงเจ้าพายุ ต่อมามีไฟฟ้า วิทยุ ทีวีขาว-ดำ เริ่มมีเรือยนต์ แต่ยังใช้เครื่องเผาหัวหมุนช้า เริ่มมีน้ำแข็งดองปลาเพื่อความสดและส่งไปขายต่างถิ่นมากขึ้น ซึ่งแต่เดิมใช้ ถนอมอาหารแบบตากแห้ง ดองเค็ม เช่นกุ้งแห้ง ปลาทูเค็ม ปลาอินทรีเค็ม กะปิ น้ำปลา ปลาหมึกแห้ง ปลาเยี้ยวเกี้ยหรือปลากระตัก ปลาหมึกดอง หอยแมลงภู้ต้มตากแห้ง จะเห็นได้จากยังคงมีถังดองปลาขนาดใหญ่ทำด้วยไม้สักให้เห็นอยู่บ้าง น้ำแข็งจะใช้แกลบกลบทำให้ละลายช้า ใช้ลังไม้ตำด้วยสากไม้ ต่อมามีเครื่องโม่น้ำแข็ง และห้องเย็น ด้วยความอุดมสมบูรณ์ เมื่อผู้เขียนเป็นเด็ก เคยพายเรือกับพ่อ ไปตักปูทะเลไข่ที่จะวางไข่ตามปีกโป๊ะ บางที่ก็เอาตะเกียงเจ้าพายุตั้งที่หัวเรือแจวไปตักปลาหมึกที่มาตอมไฟ วางเบ็ดราวปลาดุกทะเล วางอวนปลากระบอกหรือปลากุเรา ด้วยอาชีพทางบิดาและมารดามีอาชีพที่เกี่ยวข้องกับการทำประมงมาช้านานผู้เขียนเติบโตไปพร้อมกับการพัฒนาการทำประมงของไทยทำให้เห็น การพัฒนาการทำประมงจากอดีตถึงปัจจุบัน การที่ประชากรประกอบด้วยคนหลายเชื้อชาติและทรัพยากรที่มีมากมายทำให้มีอาชีพที่หลากหลายในบริเวณปากแม่น้ำ เช่นการทำป่าโกงกางเพื่อเผาถ่าน การทำนาเกลือ การเย็บจากมุงหลังคา การทำปลาเค็ม โรงน้ำปลา เลี้ยงเป็ด เลี้ยงหมู เลี้ยงไก่ การต่อเรือ คานเรือสำหรับซ่อมแซมเรือ มีชุมชนและตลาดขนาดใหญ่ มีโรงยาฝี่น บ่อนการพนัน ส่วนการทำการประมงก็ยังเป็นอาชีพหลัก การเดินทางจากบ้านแหลมไปกรุงเทพไปได้หลายทาง คือนั่งรถยนต์ตัวถังเป็นไม้ไปตัวจังหวัดแล้วต่อรถไฟสายใต้ไปลงที่สถานีบางกอกน้อย หรือจะต่อรถยนต์จากเมืองเพชร ไปทางราชบุรี ผ่านนครปฐม ไปถึงกรุงเทพ อีกทางหนึ่งลงเรือเมล์ บานแหลม-แม่กลอง ตอนเช้าประมาณสองชั่วโมง มีข้าวแกงขายในเรือ ค่าโดยสารเท่าไรจำไม่ได้เพราะเป็นหลานเจ้าของเรือเลยไม่ต้องจ่ายเงิน ขึ้นรถไฟจากแม่กลองไปท่าฉลอมลงเรือข้ามฟากไปขึ้นรถไฟจากมหาชัยไปลงวงเวียนใหญ่หรือสถานีคลองสานลงเรือข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาไปขึ้นที่ท่าสี่พระยา กว่าจะกรุงเทพก็เกือบหมดวันแล้ว ขากลับเรือมาถึงบ้านแหลมประมาณบ่ายสอง ถ้าน้ำแห้ง อาจถึงตอนเย็น บางวันฝนตกหรือมีพายุ มีคนเมาคลื่นเป็นประจำ ถือว่าเป็นความตื่นเต้นของเด็กๆที่ได้ไปกรุงเทพ

 กว่า100ปีแล้วที่ชาวจีนจากหลายมณฑลได้อพยพมาประเทศไทยประเภทสื่อผืนหมอนใบ หรือมีทุนรอนก็มี เริ่มทำมาหากินเมื่อมีฐานะก็มีครอบครัวมีลูกหลานสืบตะกูลมีทั้งใช้แซ่ หรือเปลี่ยนเป็นนามสกุล ประกอบอาชีพมั้นคงร่ำรวยสืบต่อมา คนบ้านแหลมในปัจจุบันส่วนใหญ่จะมีเชื้อสายจีนและยังดำรงค์ประเพณีผสมผสาน ไทย-จีน เช่นตรุษจีน สารทจีน กินเจ ไหว้เจ้า แม้แต่งานแต่งงาน หรืองานศพ ก็ผสมผสานกันไป จะกล่าวถึงวิถีการทำประมงของคนบ้านแหลมแบ่งเป็นยุคๆดังนี้ ยุคดั้งเดิม ยุคเริ่มพัฒนา ยุคย้ายถิ่น ยุคเทคโนโลยี ต่อจากการใช้เรือแจวหรือเรือใบในการเดินทางและทำการประมงก็เริ่มมีเรือยนต์สำหรับลากจูงเช่นการทำ โป๊ะเฝือก จะต้องมีเรือโป๊ะ 1ลำ เรือลากจูงอีก1ลำมีพื้นที่บนฝั่งกว้างสำหรับเตรียมการ ต้องล่องแพเสาไม้ชะโอนลำต้นคล้ายต้นตาล ลำต้นตรงไม่ผุง่ายในน้ำทะเล มีความอ่อนตัวดีไม่หักง่าย แพไม่ไผ่สำหรับผ่า วิธีการผ่าไม้ไผ่ใช้ขวานบากที่โคนไม้เป็นกากบาด ใช้ไม้รวกใส่ตรงกลางช่วยกันกระแทกกับเสาที่ปักไว้อย่างแข็งแรงเสียงมากเมื่อหัวไม้พ้นเสาหลักใช้กระสอบโอบพันหัวไม้หนีบรักแร้ช่วยกันวิ่งลากไม่ไผ่จนแตกหมดลำ นำมาเลาะข้อด้านในออก จนกว่าจะครบจำนวนที่คำนวนไว้ นำมาถักด้วยลวดเป็นเฝือกม้วนไว้ แพไม้ลวก ใช้ไม้ลวกที่มีขนาดเล็กกว่าไม้ไผ่จำนวนมากทำปีกโป๊ะ หรือปีกกา ให้ปลาเข้าโป๊ะ ผลพลอยได้จะมีหอยแมลงภู่มาเกาะ เติบโตเป็นรายได้อีกส่วนหนึง ส่วนอวนสำหรับโป๊ะเฝือกมีสองแบบคือตาห่างและตาถี่ ต้องย้อมด้วยน้ำหมักจากเปลือกต้นโกงกางมีรสฝาดทำให้อวนไม่ขาดง่าย ในสมัยนั้นทุ่นอวนที่เรียกว่า ลูกกระสง ทำด้วยไม้จากต้นนุ่นหรือต้นทองหลางเพื่อให้อวนลอยน้ำ ต่อมาใช้ลูกแก้วมีเชือกถักกันแตก ปัจจุบันเป็นทุ่นพลาสติก ด้านล่างอวนจะมีห่วงโลหะ มีเชือกร้อยเพื่อรวบตีนอวนเข้าหากันเรียกว่ามาน เวลาจะจับปลาเรียกว่ารุกโป๊ะ เรือโป๊ะจะเข้าไปในโป๊ะไดยใช้ตะขอ คอยเกี่ยวดึงเรือไปรอบๆพร้อมปล่อยอวนลงไปในน้ำ เมื่อครบวงแล้ว จะดึงเชือกมานด้านล่างรวบตีนอวนเข้าหากันอวนก็กลายเป็นถุงที่มีปลา กุง ปลาหมึก อยู่ในถุงอวน ถ้าปลามาก ต้องรีบดึง ทุ่นกระสงขึ้นไม่ให้จม จากนั้นใช้สวิงตักปลาและสัตว์น้ำขึ้นมาคัดเลือกแยกประเภทเพื่อจำหน่ายต่อไป ผู้เขียนไปโป๊ะเป็นประจำเคยเห็นปลาทูเข้าโป๊ะ ต้องลงอวนเพียงครึ่งเดียวได้เต็มลำเรือ พอเรือเข้าบ้านถึงปากอ่าวต้องชักธงแดง เพื่อให้คนที่บ้านเห็นแต่ไกล เตรียมคนเอาปลาขึ้นจากเรือ เวลาที่กำลังรุกโป๊ะ จุมโพ่ (พ่อครัว) จะเตรียมหุงข้าวไว้ส่วนกับข้าว ส่วนใหญ่จะเป็นแกงส้มรวม และปลาทอดราดน้ำปลา โดยจะตำน้ำพริกปรุงน้ำแกงรอไว้ พอตักปลาขึ้นมา จุมโพ่จะเลือก กุ้ง ปู ปลา ล้างทำความสะอาดหั่นใส่หม้อแกงโรยใบมะกรูด ส่วนปลาทอด จะเลือกปลาเล็กปลาน้อยหรือปลาทู เมื่อผู้เขียนเป็นเด็กแกงเผ็ดเกินไป จุมโพ่จะทำปลาต้มน้ำปลา และทอดหมึกไข่น้ำดำ คือทอดสดๆไม่ต้องเอาดีหมึกสีดำออก สุกแล้วราดน้ำปลา คลุกข้าว การกินอาหารคนเรือแบบง่ายคือตักข้าวใส่ชาม ราดแกง ปลาทอด หามุมกินข้าวขณะที่เรือแล่นเข้าฝั้ง ปัจจุบันทำเป็นโป๊ะยก ประหยัดกว่าโป๊ะเฝือกมาก แต่ก็เหลือจำนวนน้อย เพราะโป๊ะอยู่กับที่รอปลามาเข้าโป๊ะ ด้านนอกมีเรือหาปลาหลายประเภทจับปลาโดยเครื่องมือทันสมัย จนไม่คุ้มทุน และกลายเป็นตำนานเล่าขานต่อไป

รักมั่น สายสัมพันธ์ 42 ปี ที่บ้านแหลม

สถานที่รวบรวมเรื่องราวของเพื่อนที่ อายุจะ 60 ปีแล้วแต่ยัง รักมั่นมีสายสัมพันธ์ มานานกว่า40ปี ครูเสวกเป็นคนต้นเรืองที่รวบรวม
ข้อมูลของเพื่อนเท่าที่ได้ มาพิมพ์ส่งให้เพื่อน ครูสุพจน์ สานต่อเป็นรูปเว็ปไซต์ แบบง่ายที่จะเข้ามาชม เยี่ยมเยียน บอกลูกหลาน
เข้ามาดูกัน เปิดเว็ปบอร์ดให้เข้ามาคุยกัน หรือโทรคุยกันบ้างจะไ้ด้ไม่เหงา ที่แม่สะเรียง บ้านยอดตำลึง ยินดีต้อนรับทุกคุน สมยศ มา2ครั้ง ลำเพย บอกจะมาอีก จะเพิ่มรูป
ที่มีอยู่และเพื่อนส่งมาให้ได้ไม่จำกัดที่ เว็บบอร์ดคนบ้านแหลม42